Kalp hastalar sindirimi kolay yiyecekler secmeli ve ozellikle tuz (sodyum) yemekten kacnmaldrlar. Sindirim ile kalbin calsmas arasnda sk bir bag vardr. Kalp hastalklar belli bir beslenme programma uyulmasn zorunlu klar. Hangi kalp hastalg soz konusu olursa olsun, diyet tedavisinin amac vucut icin gerekli besleyici maddeleri saglarken, kalbin yorulmasn olabildigince onlemektir. Vucudun dolasm dengesini yeniden kurabildigi (kompanse) ve kuramadg (dekompanse) kalp hastalklarnda beslenmenin niteliginden cok, niceligi degisir. Dekompanse kalp hastalg dendiginde kalbin dokularn gereksinimlerini, ozellikle de oksijen gereksinimini karslamada yetersiz kaldg anlaslr. Baska bir deyisle kalp kendisine ulasan butun kan pompalayacak ve uygun bir hzla dolasabilmesi icin gerekli gucu uygulayacak durumda degildir. Kompanse kalp hastalgnda ise kalp hasta olmakla birlikte dokularn gereksinimlerini karslamaya yeterli bir kan dolasm saglayabilir. KOMPANSE KALP HASTALIGI Kalp hastas icin uygun besinler secilirken besinlerin sodyum icermemesine ve kolay sindirilebilir olmasna ozellikle dikkat edilmelidir. Sindirim bir istir. Sindirim srasnda sindirim organlanna onemli miktarda kan gider. Ne kadar cok besin alnr, sindirim ne kadar uzar ve guclesirse sindirim organlanna da o kadar fazla kan gitmesi gerekir. Kan kutlesinin her hareketi ve genel olarak dolasmdaki her agrlasma, sistemin motor gucu olan kalp uzerinde bir bask yaratr. Bu nedenle kalp hastalarnn tuz yememenin dsnda diyet uygulamalar ve ogunlerde cok yememeleri gerekir. Aynca besinlerin hacmi fazla olmamal, yani cok yer kaplamadan gerekli miktarda kalori iceren besinler secilmelidir. Boylece mide asr gerilmez. Bunun ki yarar vardr. Birincisi sindirim sistemine daha az miktarda kan gitmesi gerekir; ikincisi diyafram daha az yukselir. Mide hemen diyaframn altnda yer aldgndan midenin sismesi diyaframm kalkmasma yol acar. Diyafram baslca solunum kasdr; kasldgnda gogus kafesini kapasitesi artar ve ds ortamdan akcigerlere daha cok oksijen girer. Siskin mide bu hareketi snrlayan mekanik bir engel olusturur. Bu durumda akcigerlere daha az hava girer ve buna bagl olarak kalp hastasmm zaten yetersiz olan oksijen alm daha da azalr. Kalp bu eksikligi karslamak icin olabildigince sk ve uzun sureli kaslmak zorunda kalr. Boylece kan akmm hzlandrmaya ve var olan butun oksijeni alabilmek icin akcigerlerden olabildigince cok 'sayda alyuvarn gecmesini saglamaya calsr. Ama kalbin yedek kapasiteleri azalms oldugundan, agr bir yemekten sonra kalp hastasnn solunum guclugu cekmesi kacnlmazdr; cunku vucut, solunumu sklastrarak akcigerlere ulasan oksijen miktarn artrmaya calsr. Kalbin asr calsmasn onlemek icin kalp hastalar cok yememeli, yemeklerde fazla su ve sv icmemeli, gazl iceceklerden ve bagrsaklarda mayalanmay artran sebzelerden kacnmaldrlar. Bitkisel besinlerden kacnmak genel olarak yemegin hacmini azaltr; cunku bunlarn net besin degeri esit hacimdeki hayvansal besinlerden azdr. Ama burada iki sorun ortaya ckar. Bunlardan biri kabzlk, oburu ise hayvansal besinlerdeki yuksek yag orandr. Kalp hastas uygulanan beslenme rejiminden bagmsz olarak zaten kabzlktan yaknr; bunun nedeni kalp islevinin zayflamasna bagl olarak sindirim kanalnda gerceklesen kan gollenmesdir. Bu olay ozellikle dekompanse kalp hastalgnda belirgindir. Kabzlk hem atk maddelerin uzak lastrlmasnn yavaslamas, hem de dsklama srasndaki zorlamalar nedeniyle sakncaldr. Iknma kan dolasmnda ani bir yavaslamaya ve kalbin ancak siddetli bir zorlanmayla asabilecegi bir basnc artsna yol acar. Kalp hastas bu nedenle dsklama srasnda cok tehlikeli olabilecek kuvvetli knmalardan kacnmaldr. Sorunu bir olcude de olsa cozmek, bu arada hastann yesillik ve sebzelerden yeterli vitamin ve mineralleri almasn saglamak icin beslenmenin dengeli olmas zorunludur. Bir yandan yemegin hacmi azaltlmal, bir yandan da vitamin ve mineral eksikligi ile kabzlk onlenmelidir. Kalp hastas aksam yemegini hafif ve yatmadan en az uc saat once yemelidir. Yatmadan once sindirim tamamlanms olmaldr, cunku yatay konumda zaten hasta olan kalbin yuku daha da artar. Yiyecekleri iyice cigneme ve gorece yavas yeme, sindirimi onemli olcude kolaylastrr. Yavas ve zor sindirilen butun besinlerden, busta kzartmalar olmak uzere her turiu kat yaglardan, pasta, krema ve kurabiyelerden ozellikle kacnlmaldr; cunku bunlarn sindirim salglarnca yumusatlmas ve islenmesi guctur. Gene ayn nedenle taze ekmek yerine bayat ekmek, tost ekmegi ya da grissini yeg tutulmaldr. Sebze ve meyveleri pisirmek daha iyidir. Cunku pisirme bu besinlerin sindirimini kolaylastrr ve hacmini kucultur. Kalp hastas genel olarak vucut agrlgna ve yasna gore onerilen miktardan biraz az kalori almaldr. Kat yag oran cok azaltlmal, protein oran normal olmal, proteinler ozellikle etten alnmal ve yagn azaltlmasn karslayacak bicimde seker oran artrlmaldr. DEKOMPANSE KALP HASTALIGI Kompanse kalp hastalg icin yaplan butun oneriler dekompanse kalp hastalg icin de geceriidir. Ama bu durumda daha kat kstlamalara gidilmelidir; cunku kalp cok daha kotu durumdadr ve her hatann bedeli hemen odenir. Gunluk kalori miktan 1.500u asmamaldr. Tedavinin baslangcnda hekim gerekli gorurse cok sk bir rejim uygulayabilir ve beslenmeyi yalnzca svlardan olusan bir diyetle snrlayabilir. Dekompanse kalp hastasnn beslenmesinde tuz (sodyum) sorunu cok onemlidir. Her seyden once odemlerin ortaya ckmasn onlemek icin kesin bir tuz kstlamasna gidilir. Hastada odem varsa kan dolasmnn agrlasmasn onlemek ve odemlerin cozulmesini saglamak icin tuz butunuyle kesilir. Sodyum baslca hucre ds elektrolittir; belirli bir miktarda suyu kendine bagladgndan hem damar yatagndaki, hem de dokular arasndaki sv miktarn artran baslca etkendir. Dekompanse kalp hastalgnda alnan sodyum ve su miktan azaltlsa bile, atlan miktar cok daha fazla azaldgndan vucutta tutulan su ve sodyum miktar artar. Tutulan su belirli snrlan asarsa odem ortaya ckar. Bu sorunu onlemenin en temel yolu alman sodyum miktarn atlan sodyum miktannm azalmasyla orantl olarak azaltmaktr. Hastalk ne kadar agrsa, vucut-ta o kadar fazla sodyum tutulur. Dolaysyla her durum icin uygun olacak bir sodyum miktar vermek olanakszdr. Ama besinlerin icindeki dogal sodyum milctannn yeterli olacag ve yemek hazriamrken kesinlikle dsandan tuz konmamas gerektigi genel olarak kabul edilir. Ksacas kalp hastas ne yemegine, ne salatasna, ne de baska bir yiyecegine tuz katmaldr. Dekompanse kalp hastalg olanlarn gunde bir litreden fazla su icmemesi onerilir.